Odpady farmaceutyczne, czyli oddaj leki do apteki! Jak prezentuje się gospodarka odpadami farmaceutycznymi?

• Dlaczego prawidłowa utylizacja odpadów farmaceutycznych jest taka ważna?
• Jak pozbyć się leków?
• Jak właściwie przechowywać leki w warunkach domowych?
• Jak wygląda utylizacja odpadów medycznych w Polsce?

Pomimo upływu lat, w świadomości wielu osób wciąż funkcjonuje błędne wyobrażenie o odpadach medycznych, w konsekwencji czego nieświadomie narażają one nie tylko siebie (i swoich bliskich), ale również najbliższe sobie otoczenie na niebezpieczeństwo związane z nieprawidłowym postępowaniem z odpadami tego rodzaju. Przeterminowane leki – podobnie jak pozostałe odpady farmaceutyczne – zaliczone zostały do odpadów z grupy 18 tj. grupy odpadów medycznych i weterynaryjnych. Z taką kwalifikacją związany jest obowiązek ich każdorazowej, prawidłowej utylizacji, zgodnej z właściwymi przepisami prawa oraz przy zachowaniu określonych procedur. Jak powinien wyglądać modelowy przebieg takiego procesu oraz o czym powinien pamiętać każdy posiadacz własnej, domowej apteczki, pokrótce przypominamy w niniejszym artykule, w związku z czym serdecznie zapraszamy do lektury.

Dlaczego prawidłowa utylizacja odpadów farmaceutycznych jest taka ważna?

Jak głosi stare szkolne porzekadło – jeżeli nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o… bezpieczeństwo! Podstawowym (i najważniejszym) powodem konieczności właściwego postępowania z odpadami farmaceutycznymi jest właśnie bezpieczeństwo. Jak nietrudno się domyślić – choćby po krótkiej lekturze ulotki dołączonej do opakowania – skład wielu leków, ze względu na ilość różnorakich substancji w nich obecnych, może jawić się jako istna tablica Mendelejewa. W przewidzianych przez producenta warunkach (choćby ze względu na swoje przeznaczenie) substancje te nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia określonej jednostki. Jak jednak wiemy, lek od trucizny różni jedynie dawka, a nagromadzenie pewnych substancji w znacznych ilościach, może taki stan rzeczy zmienić – podobnie jak upływ czasu (mogący mieć wpływ na ich właściwości) czy też  możliwość wejścia w potencjalnie niebezpieczną reakcję z innymi substancjami.

Pamiętajmy również, że nieprawidłowe gospodarowanie odpadami tego rodzaju (np. pozbycie się ich wraz z odpadami komunalnymi) niejednokrotnie stwarza niebezpieczeństwo ich konsumpcji (na określonych etapach gospodarowania takimi odpadami) przez zwierzęta, doprowadzając do ich zgonu, z powodu określonej reakcji na daną substancję lub jej nadmierną dawkę – pamiętajmy, że producent bierze pod uwagę spożycie produktu przez człowieka, a nie np. ptactwo czy psy lub koty (co do zasady mniejsze od docelowego konsumenta określonego leku). Między innymi z tych właśnie powodów, powinniśmy dołożyć szczególnych starań, aby prawidłowo gospodarować odpadami tego rodzaju i nie pozbywać się ich wraz z odpadami komunalnymi, wytworzonymi przez nasze gospodarstwo domowe – co niestety wciąż jest częstym problemem.

Jak pozbyć się leków?

Przepisami dot. utylizacji odpadów farmaceutycznych i leków objęte zostały m.in. apteki. To właśnie tam powinniśmy się udać, chcąc pozbyć się przeterminowanych (lub niezdatnych do spożycia z innych przyczyn) leków, które zalegają w naszej apteczce. Pamiętajmy, że pod żadnym pozorem nie powinniśmy wrzucać odpadów tego rodzaju do odpływów lub mieszać z odpadami komunalnymi (ze wskazanych powyżej powodów). Oczyszczalnie ścieków oraz zakłady gospodarki odpadami komunalnymi nie są bowiem przystosowane do filtrowania czy unieszkodliwiania odpadów medycznych – w przypadku określonych substancji, konsekwencje nieprawidłowej utylizacji odpadów tego rodzaju mogą okazać się opłakane w skutkach, zarówno dla gospodarki wodnej, jak również wspólnego nam wszystkim środowiska naturalnego.

Rozpoczynając poszukiwania apteki, w której będziemy mogli zutylizować leki, zwróćmy uwagę czy określone punkty posiadają właściwe oznakowanie, specjalne pojemniki przeznaczone na odpady farmaceutyczne. Apteki przygotowane w ten sposób, powinny bowiem posiadać umowę (w zakresie gospodarowania odpadami tego rodzaju) zawartą z właściwą jednostką – na pocieszenie można dodać, iż punktów tego rodzaju nie brakuje zarówno w samych Katowicach, jak również w całym Śląsku. Pamiętajmy jednak, iż planując przekazanie leków przeznaczonych do utylizacji aptece, nie należy wyjmować ich z blistrów lub – w przypadku syropów lub płynów – opróżniać z opakowań.

Kiedy trzeba wyrzucić leki?

Bezwzględnie powinniśmy się ich pozbyć w sytuacji, w której upłynęła data ważności leku lub jeśli lek był otwarty dłużej aniżeli producent wskazał w ulotce. Powinniśmy także zutylizować lek w przypadku wątpliwości co do warunków, jakich lek był przechowywany, lub w przypadku używania leku z pominięciem zasad higieny.

Jak właściwie przechowywać leki w warunkach domowych?

• Przed otwarciem leku powinniśmy zapoznać się z warunkami jego przechowywania, do których należy się bezwzględnie stosować po jego otwarciu;
• Zawsze trzymamy leki w oryginalnych opakowaniach, zwracając uwagę czy są prawidłowo zamknięte;
• Zwracamy uwagę na datę ważności leku. Pamiętajmy o bezwzględnym zakazie przyjmowania leku w sytuacji, w której jego data ważności upłynęła, bądź nie mamy co do niej pewności;
• Trzymamy leki poza zasięgiem dzieci i zwierząt, a także nie wystawiamy leków na działanie czynników zewnętrznych takich jak np. wilgoć czy światło słoneczne.

Jak wygląda utylizacja odpadów medycznych w Polsce?

Z uwagi na bezpieczeństwo osób postronnych oraz osób bezpośrednio zaangażowanych w proces gospodarowania odpadami, ustawodawca zdecydował się wprowadzić szereg aktów prawnych dot. przedmiotowej materii, określających w jakich warunkach powinno odbywać się unieszkodliwienie odpadów medycznych. Całość procesu gospodarowania rzeczonymi odpadami, powinien każdorazowo obejmować etap ich właściwej segregacji oraz wstępnego gromadzenia, etap transportu odpadów medycznych (spełniającego wymogi określone przez polskie oraz międzynarodowe akty prawne) do miejsca ich unieszkodliwienia, oraz etap właściwego unieszkodliwienia, w przystosowanej do tego rodzaju zadań instalacji.

Należy również pamiętać, iż zgodnie z tzw. „Zasadą Bliskości”, proces unieszkodliwienia odpadów medycznych (w myśl przepisów zawartych w Ustawie o Odpadach) – poza kilkoma rygorystycznymi wyjątkami  – powinien odbywać się na obszarze, na którym odpady te zostały wytworzone.

Przez wzgląd na powyższe, oraz z uwagi na odpowiedzialność za wytworzony odpad (spoczywającą na wytwórcach odpadów aż do chwili ich prawidłowego unieszkodliwienia) niezwykle ważną kwestią jest nawiązanie współpracy w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi z firmami o ugruntowanej pozycji na rynku, które mogą pochwalić się nie tylko doświadczeniem zdobytym przez lata działalności prowadzonej w zakresie transportu i utylizacji odpadów medycznych, ale przede wszystkim spełniają wszelkie niezbędne wymogi, określone zarówno przez obowiązujące prawo jak i dobrą praktykę funkcjonującą na rynku.

Zespół EKOMED-GO